Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) Hakkari İl Müdürü Rifat Ertuş, Sosyal Güvenlik Kurumu, Ülkenin en önemli sorunları arasında yer alan kayıt dışı istihdamla mücadele kapsamında her yıl rehberlik ve bilgilendirme amaçlı faaliyetler gerçekleştirildiğini, kayıt dışı istihdam mücadele kapsamında rehberlik ve bilgilendirme amacıyla sivil toplum kuruluşları ve meslek odalarına ziyaretler yapıldığını söyledi.
Ertuş açıklamasının devamında," Ülkemizin ve sosyal güvenlik sisteminin en önemli sorunları arasında yer alan kayıt dışı istihdam; çalışanların Sosyal Güvenlik Kurumuna hiç bildirilmemesi ya da çalışma gün veya ücretlerinin eksik bildirilmesidir. Yani sigortasız işçi çalıştırma durumunda olduğu gibi, çalışma sürelerinin veya ödenen ücretlerin eksik bildirilmesi de kayıt dışı istihdam olarak değerlendirilmektedir.
-SİGORTASIZ İŞÇİ ÇALIŞTIRAMAZSINIZ
Çalışanların sigortalı olarak çalıştırılmaları anayasal bir hak olmakla birlikte, aynı zamanda hem çalışanlar hem de işverenler açısından bir zorunluluktur. Yani işverenlerin çalışanlarını, sigortasız olarak çalıştırma hakları olmadığı gibi çalışan kişilerin de sigortasız çalışmayı istemeleri gibi bir hakları da kanunen söz konusu değildir.
Bu şekilde çalışmayı isteyen kişilerin sigortasız çalıştırıldığının tespiti halinde işverenlere yönelik idari yaptırımlar uygulanmakta, işverenler kendilerince kötü niyetli olmamalarına rağmen mağdur olabilmektedirler. Özellikle emekli, dul ve yetim aylığı, işsizlik maaşı alan, sosyal yardım alan veya bakmakla yükümlü konumunda olan bazı kişilerin sigortasız çalışma konusunda daha istekli oldukları bilinmektedir.
Bu kimselerin sigortasız çalışma konusundaki talepleri karşısında, işverenlerin yasal yükümlülüklerini yerine getirme bilinciyle hareket etmeleri tespiti halinde, mağduriyet yaşamamaları amacıyla gerekli dikkati göstermeleri gerekmektedir.
KAYIT DIŞI ÇALIŞANIN EMEKLİ HAKKI YOK
Kayıt dışı istihdamın toplumun sosyal ve ekonomik değerleri üzerinde birçok olumsuz etkisi bulunmakta, ayrıca hem çalışanlar ve işverenler hem de devlet açısından birçok olumsuz etkiye yol açmaktadır. Bu kapsamda kayıt dışı çalışan bir işçinin emekli olma hakkını kazanamamaktadır.
Dolayısıyla iş kazasına veya meslek hastalığına maruz kalıp çalışamaz duruma geldiğinde malullük aylığından yararlanılamamaktadır, hayatını kaybetmesi durumunda geride kalan eş ve çocukları ölüm aylığı, yetim aylığı gibi haklarından yararlanamazlar, işsizlik sigortasının vermiş olduğu imkanlardan da faydalanamazlar. Genel sağlık sigortası primlerini kendileri ödemek zorunda kalırlar. Kayıt dışı işçi çalıştıran işverene, kanun hükümleri gereği idari yaptırımlar uygulanmaktadır.
İŞÇİYİ SİGARTASIZ ÇALIŞTIRANLAR ANINDA CEZA UYGULANIR
Örneğin: Çalışan bir işçiyi sigortasız yani kayıt dışı çalıştırıldığı denetim sonucu tespit edilmesi halinde idari para cezası uygulanmaktadır. Ayrıca bu çalışmalara ait primler gecikme cezası ve faiziyle birlikte tahsil edilir. Bu işyerlerinin yararlanmakta olduğu sigorta prim teşvikleri durdurulur. Devlet ve özel sektör tarafından sağlanan teşvikler ile hibe ve kredi avantajlarından faydalanılamaz. Yaşanacak iş kazası ve meslek hastalıkları karşısında devlete ve işçilere karşı idari ve adli yükümlülükleri doğar.
YABANCI UYRUKLU ÇALIŞTIRANLAR BU HATLARI ARASIN
Çalışanlar PTT’den alınan e-devlet şifresi ile www.turkiye.gov.tr adresinden sigortaları hakkında sorgulama yapabilirler. Yine ihbar ve şikayetlerini 7 gün 24 saat “Alo 170” Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İletişim hattını arayarak, SGK İl Müdürlükleri veya Sosyal Güvenlik Merkezlerine veya CİMER yani Cumhur Başkanlığı İletişim Merkezi üzerinden de iletebilirler. İşverenlerce çalıştırılacak kişi yabancı uyruklu ise önceden çalışma izni alınması gerekmektedir.
Çalışma izni talep edilen işyerinde en az 5 Türkiye vatandaşı istihdamı aranmaktadır. Yabancı uyruklu çalışana ödenecek aylık ücret miktarının yabancı çalışanın görev ve yetkinliği ile bağdaşır seviyede olması zorunludur. Buna göre yabancı çalışana ödenecek ücretin en az başvuru tarihi itibariyle yürürlükte bulunan asgari ücret tutarı dikkate alınarak Bakanlıkça belirlenen seviyede olması gerekmektedir.
Çalışma izni bulunmayan yabancı uyruklu kişiyi çalıştırırsanız her bir yabancı uyruklu kişi için ödeyeceğiniz idari para cezası tutarı 2024 yılı için 56 bin 752 TL tutarındadır. İdari para cezaları tebliğ tarihinden itibaren bir ay içerisinde ödenmek zorundadır. Kaçak yabancı işçi çalıştıran işveren, yabancı kişinin ve varsa eş ve çocuklarının konaklama giderleri ile ülkelerine dönmeleri için gerekli masrafları ve gerektiğinde sağlık harcamalarını da karşılamak zorunda kalabilmektedir.
Türkiye genelinde işveren tarafından çalıştırılan işçi sayısının 5 ve üzerinde olması halinde çalıştırılan işçilere yapılan ücret dahil her türlü ödemenin kanuni kesintileri düşüldükten sonra kalan net tutarının bankalar aracılığıyla ödenmesi zorunludur. Bu ödemelerin banka aracılığıyla yapılmaması durumunda işverenlere 2024 yılı için her işçi ve her ay için bin 514 TL idari para cezası uygulanır” dedi.
