Urartu Kralı II. Rusa tarafından Van Gölü'ne hakim bir tepe üzerinde yaptırılan, süslemeleriyle ve önemli buluntularıyla dikkat çeken Ayanis Kalesi'nde 30 yıl önce başlatılan kazı ve restorasyon çalışmaları devam ediyor.
Taş ve kerpiç işçiliğinin yanı sıra tapınak bölümündeki süsleme ve surlardaki kabartmalarla dünya üzerindeki en önemli ve özel Urartu tapınaklarından biri olan Ayanis Kalesi'ndeki kazı çalışmaları, Erzurum Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Işıklı başkanlığında yürütülüyor.
Bu yıl tapınağın arka bölümünde devam eden onarım sırasında, arkeolojik literatüründe ‘Mısır mavisi’, Urartu arkeologları tarafından da ‘Van mavisi’ olarak tanımlanan boyaya rastlandı. Analizleri yapılan turkuaz mavisi boyanın, Anadolu’nun ilk sentetik boyası olduğu tespit edildi.
Yapılan çalışmayla ilgili açıklamalarda bulunan Kazı Başkanı Prof. Dr. Mehmet Işıklı, Ayanis Kalesi’nin Urartular için özel bir yapı olduğunu belirtti.
Yapının ayrıntılı olarak mimarisinin detaylarını ortaya koyduklarını ifade eden Prof. Dr. Işıklı, “Son 5 yıllık çalışmalarımız sırasında büyük bir mekanın mirasını ortaya koymaya ve onarımını yapmaya çalıştık.
Onarımının büyük bir kısmını kerpiç mimarinin boyalı sur duvarları oluşturdu. Boyalı duvarlarda daha önce de varlığını tespit ettiğimiz bazı ayrıntılar söz konusudur. Bütün bu salonun içi sıvanmış ve boyanmıştı. Olasılıkla büyük oranda mavi bir boyayla boyanmıştı.
Mavi Van yöresi için her zaman özel bir renk olarak karşımıza çıkmıştır. Büyük olasılıkla bu turkuaz mavisini Van Gölü’nden esinlenerek tercih edildiğini biliyoruz. Ancak izlenimiz 2 bin 700 yıl önce Ayanis Kalesi’nde de görebiliyoruz” dedi.
“Boyanın analizlerini yaptık”
Onarım sırasında rastladıkları boyanın analizlerini yaptıklarını dile getiren Işıklı, “Bu boyanın analizini yaptırdık. Bu boya aslında bir başka açıdan da çok önemlidir. Boya 10 binlerce yıl önce insanlar tarafından kullanıyor. Tapınaklarda ve değişik alanlarda kullanıyorlar.
Bu boyaların hepsi de doğal boyalardı. Bu ya kök boylardan ve ya doğada buldukları renkli taşlardan oluşturulan boyalardı” diye konuştu.
“‘Van mavisi olarak tanımlamamız daha doğru olacaktır”
Urartu arkeologlarının bu boyayı Urartu veya Van mavisi olarak tanımladığına dikkat çeken Işıklı, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Arkeolojik literatüründe bu boya daha önce Mısır’da ortaya çıkarıldığı ve bilindiği için ‘Mısır mavisi’ olarak tanımlanıyor.
Bu yörede çalışan Urartu arkeologları olarak biz bunu Urartu ve yahut Van mavisi olarak tanımlıyoruz. Çünkü bu mavi bu yöreyle özdeşleşmiştir. Bu yüzden ‘Van mavisi’ olarak tanımlamamız daha doğru olacaktır. Bu Anadolu ve bölge için ilk sentetik boyadır.”
