İran ahlak polisleri tarafından gözaltına alındıktan 3 gün sonra 16 Eylül’de hayatını kaybeden Kürt kadın Jina (Mahsa) Emini’nin ölümü ardından patlak veren gösteriler 18’inci gününe girdi. İran ve Rojhılat’ın bir çok kentinde devam eden gösterilere üniversite ile lise öğrencileri ve öğretim üyeleri de katıldı.
Dün Rojhılat’ın Sine, Saqiz, Meriwan, Urmiye, Bokan ve Kirmanşan kentlerinde orta öğrenim ve lise öğrencileri, Jina Emini’nin ölümü, İran’da kadına karşı uygulanan baskı ve göstericilere uygulanan şiddeti protesto etti. Gösterilerde kız öğrenciler “Kadın, Yaşam, Özgürlük” (Jin Jiyan Azadî) sloganları haykırdı, başlarındaki hicapları attı.
Sine'deki Kürdistan Tıp Bilimleri Üniversitesi'nde üniformalı genç kadınlar dersleri boykot etti ve gösteri düzenledi.
Hengaw İnsan Hakları Örgütü, Sine ve Saqiz’daki öğretmenlerin yüzde 80'inden fazlasının greve gittiğini ve dersleri boykot ettiğini duyurdu.
Ayrıca başkent Tahran başta olmak üzere Kerec, Meşhed, Şiraz, Gilan, Kum, İsfehan, Tebriz, Kirman, Yezd ve İran’ın bir çok kentinde aralarında lise ve üniversiteli kız öğrencilerin de yer aldığı çok sayıda öğrenci Jina Emini’nin ölümü ve güvenlik güçlerinin protestolara karşı şiddet kullanmasını protesto etti.
Şiraz’da erkek öğrenciler İranlı liderler aleyhine sloganlar atarak bir gösteri düzenledi.
Öte yandan Tahran’da gösterilerin merkezi haline gelen ve güvenlik güçleri tarafından ablukaya alındıktan sonra çok sayıda gözaltıların yaşandığı Şerif Üniversitesi’nde görevli 65 öğretim üyesi yazılı bir açıklama yaptı. Öğretim üyeleri İran hükümetinden öğrencilere karşı uygulanan şiddette son vermeleri ve gözaltındakilerin serbest bırakılmasını talep etti.
Hamaney'den ilk açıklama
İran İslam Cumhuriyeti’nin en üst yetki mercii dini lideri Ayetullah Ali Hamaney gözaltına alındıktan sonra yaşamını yitiren Jina Emini’nin ölümü ve ardından patlak veren gösterilere ilişkin ilk kez konuştu. Hamaney gösterilerin ABD ve İsrail tarafından planlandığını ileri sürdü.
Ne olmuştu?
Tahran'da 13 Eylül'de "ahlak polisi" olarak bilinen İrşad devriyeleri tarafından gözaltına alındıktan sonra komaya girerek hastaneye kaldırılan Jina Emini'nin 16 Eylül'de yaşamını yitirmesi ülkede infiale yol açmıştı.
Tepkiler üzerine Tahran polisinden yapılan açıklamada, İrşad devriyesinin Emini'yi bir saatlik "brifing" için karakola götürdüğü, genç kadının burada aniden bilincini kaybetmesi ve kalp rahatsızlığı yaşaması üzerine hastaneye sevk edildiği iddia edilmişti.
Ancak ailesi, Emini’nin gözaltına alınırken darp edildiğini, bedeninde darp izlerinin bulunduğunu açıklamıştı. Sosyal medyada paylaşılan görüntülerde de Emini’nin gözaltına alınırken şiddete maruz kaldığı görülmüştü.
Emini'nin 17 Eylül'de memleketi Rojhılat’ın Saqiz kentinde düzenlenen cenaze töreni sonrasında Kürt kentleri başta olmak üzere, Tahran ve ülkenin batısındaki kentlerde protestolar başlamıştı.
Şu ana kadar Sine, Kirmaşan, İlam, Urmiye, Tahran Kerec, Tebriz, Meşhed, Kiş, Kirman, Yezd, Reşt, Beluçistan-Sistan, Bender Abbas, Abadan, Erdebil, İsfahan, Kazvin, Zencan, Mazenderan, Hemedan başta olmak üzere birçok şehirde gösteriler düzenlendi.
Ölümü, hayatın her kesiminden İranlıları benzeri görülmemiş bir şekilde birleştirdi ve Tahran'daki rejime ciddi bir meydan okuma yarattı.
İran’dan 26 Eylül’de yapılan açıklamada gösterilerde 41 kişinin yaşamını yitirdiği bildirilirken, Oslo merkezli İran İnsan Hakları Örgütü Pazar günü yaptığı açıklamada, gösterilerde yaklaşık 133 kişinin öldüğünü, yüzlerce kişinin yaralandığını kaydetti. Hengaw, sadece Rojhılat kentlerinde binin üzerinde yaralı, 2 binin üzerinde gözaltı olduğunu duyurdu.
Emini'nin ölümüyle birlikte Rojhılat ve İran'daki göstericiler ile dayanışma amacıyla küresel çapta mitingler düzenlendi: Dünyanın bir çok kentinde insanlar onlarca şehrin sokaklarına döküldü ve birçoğu sembolik olarak saçlarını kesti.
