AKP’nin Anayasa’ya geçici bir madde düzenlemesiyle milletvekili dokunulmazlıklarının kaldırılması konusunda gözler ilk etabın yaşanacağı Anayasa Komisyonu’na çevrilirken muhalefetin kanadı önerge hazırlığında olduğu bildirildi.
CHP, MHP ve HDP daha önceki görüşme turlarında gündeme getirdikleri önerilerini bu kez komisyona sunacak. Genel Kurul’da dokunulmazlıkların kaldırılması kararı çıkması durumunda neler olabileceği de tartışılıyor.
‘Ara seçim’ ve Kasım’da genel seçimden söz ediliyor. Ara seçim için koşulların zorlansa da mümkün olmadığı belirtilirken Kasım’da erken bir genel seçimden söz ediliyor.
AKP, bölge milletvekillerinden fire verebilir
Yeni önerilerle de çalışmalar sürüyor. Dokunulmazlıklar siyasetin öncelikli konusu. CHP İstanbul Milletvekili Gürsel Tekin, “ Saray siyaseti çürütmek, itibarsızlaştırmak istiyor. Başkanlığa daha kolay gideceğini düşünüyor” derken kulislerde her partiden ne kadar fire verilebileceği tartışılıyor.
AKP’nin bölge milletvekillerinden olumlu yönde bir oy çıkmayacağı belirtilirken Genel Kurul’da ‘hayır’ oyu vereceğini açıklayan CHP’lilerin iktidar kanadını rahatlattığı da söyleniyor. Ancak, AKP’nin gizli oylamaları yakın takip de tutacağı da biliniyor.
Genel Kurul’da dokunulmazlıkların kaldırılması kararı çıkması durumunda neler olabileceği de tartışılıyor. ‘Ara seçim’ ve Kasım’da genel seçimden söz ediliyor. Ara seçim için koşulların zorlansa da mümkün olmadığı belirtilirken Kasım’da erken bir genel seçimden söz ediliyor.
Muhalefet AKP’den en az 30 fire verileceğini söylüyor. MHP’nin AKP’ye destek verip vermeyeceği merak ediliyor. Ancak, milletvekillerinin önemli bölümü 12 Eylül askeri dönemde yaşanmayan yargılamaların yaşanacağını düşünüyor.
CHP, MHP ve HDP’nin Anayasa Komisyonu’na sunmaları beklenen önerileri şöyle:
CHP: Birinci öneri, Anayasa'nın 83. maddesinin değişiklik önerisi. Madde 1. 7 Kasım 1982 tarihli ve 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 83.maddesi, başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. Yasama sorumsuzluğu ve yasama dokunulmazlığı. Madde 83.
Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, Meclis'te ileri sürdükleri düşüncelerden, aynı birleşimdeki Başkanlık Divanı'nın teklifi üzerine Meclisçe başka bir karar alınmadıkça bunları Meclis dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan hiçbir şekilde sorumlu tutulamazlar. İçtüzük gereğince verilecek disiplin cezaları saklıdır.
Seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen bir milletvekili, Meclis'in kararı olmadıkça tutulamaz, sorguya çekilemez, tutuklanamaz ve yargılanamaz. Bir milletvekili hakkında seçimden önce veya sonra verilmiş bir ceza hükmünün yerine getirilmesi, milletvekilliğinin sona ermesine bırakılır.
Tekrar seçilen milletvekili hakkında soruşturma ve kovuşturma, Meclis'in yeniden dokunulmazlığı kaldırmasına bağlıdır.
Dokunulmazlık süresince dava ve ceza zaman aşımı işlemez. Şu kadar ki, üst sınırı on yıldan fazla hapis, müebbet hapis ve ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda suçüstü hali ile terör, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, kaçakçılık, ihaleye ve edimin ifasına fesat karıştırma suçlarından dolayı bir milletvekilinin sorguya çekilmesi ve yargılanması için Meclis'in kararı aranmaz.
Bu hallerde Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, durumu hemen ve doğrudan doğruya Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne bildirmek zorundadır.
Ancak bu hallerde de suç işlediği ileri sürülen milletvekili, üst sınırı on yıldan fazla hapis, müebbet hapis ve ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda suçüstü hali veya Meclis'in kararı olmadıkça tutulamaz ve tutuklanamaz. Türkiye Büyük Millet Meclisi'ndeki siyasi parti gruplarınca yasama dokunulmazlığı ile ilgili görüşme yapılamaz ve karar alınamaz. Milletvekilleri hakkındaki ceza davaları Yargıtay da görülür.
Bu davalarla ilgili hazırlık soruşturmasının yürütülmesi, kamu davasının açılması, hükmün temyizi ve diğer yargılama esasları kanunla düzenlenir. Madde 2. Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer ve halk oylamasına sunulması halinde tümüyle oylanır.
CHP'nin ikinci ve üçüncü önerileri ise şöyle:
"İkinci öneri, Anayasa'nın 83. maddesinde değişiklik yapılmayacaksa mevcut Anayasa 83 ve TBMM İçtüzüğünün 131, 132, 133, 134. maddeleri işletilerek bütün dokunulmazlık dosyaları işleme alınsın. Üçüncü öneri, geçici madde ile düzenleme yapma konusunda ısrar edilmesi halinde geçici madde önerimiz, Madde 1-7 Kasım 1982 tarih 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'na aşağıdaki geçici madde eklenmiştir
. Geçici Madde 20-(1); bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihe kadar işlenen fiiller nedeniyle yapılacak soruşturma ve kovuşturmalarda 7 Kasım 1982 tarih 2709 sayılı Kanun'un 83. maddesinin ikinci fıkrasının birinci cümlesi ile 100. maddesi hükümleri uygulanmaz.
(2) Bu Kanun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı ve Anayasa ve Adalet Komisyonları Üyelerinden Kurulu Karma Komisyon Başkanlığı'nda bulunan yasama dokunulmazlığı tezkereleri ve eki dosyaları 15 gün içinde, ilgili yargı mercilerine gönderilmek üzere Başbakanlığa iade edilir.
(3) İlgili milletvekili, başbakan veya bakanın kendisine bildirim tarihinden itibaren yedi gün içerisinde 85. maddeye göre iptal isteminde bulunma hakkı saklıdır. Madde 2- Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer."
MHP’nin önerileri şöyle:
Öneri 1
03.03.2016 tarihinde Milliyetçi Hareket Partisi’nin Anayasa ve Adalet Komisyonu Üyeleri tarafından “Dokunulmazlıkların kaldırılması istemli Karma Komisyonda bekleyen bölücü terörle ilgili dosyaların gündeme alınması ve görüşülmesi” talebiyle Karma Komisyon’a başvuru yapılmıştır. Bu başvuru ekseninde mevcut Anayasa ve İçtüzük çerçevesinde bu dokunulmazlıkların kaldırılması konusu ele alınmalıdır.
Bu işlem esasen Anayasa’nın 14’üncü maddesinde yer alan durumları dokunulmazlık kapsamı dışında tutan Anayasa’nın 83.’üncü maddesinin ruhuna da uygundur.
Zira Anayasa 14. Maddesinde yer alan durumlar Anayasa‘nın öngördüğü düzeni ihlal eden durumları dokunulmazlık kapsamı dışında görerek bir kriter getirmiştir. Bu durumda Karma Komisyon’un da bu kriterin ruhuna uygun hareket ederek terörle ilgili dokunulmazlık dosyaları hakkında işlem yapması uygun olacaktır.
Öte yandan Anayasa’nın Milletvekilliğine Seçilme Yeterliliğini düzenleyen 76. Maddesinde “terör eylemlerine katılma ve bu gibi eylemleri tahrik ve teşvik suçlarından biriyle hüküm giymiş olanların” milletvekili seçilemeyeceğine dair düzenleme de dikkate alındığında milletvekili seçilmeye engel teşkil eden bu suçla ilgili olarak yargı taleplerinin dokunulmazlık zırhında değerlendirilmesi uygun olmayacaktır. Milletvekilliği seçilme yeterliliğini ortadan kaldıracak bir suç hakkında yargılamanın sağlanması böylece Anayasa’nın ruhuna ve milletvekilliği sıfatına da uygun olacaktır.
Öneri 2
Karma Komisyon bünyesinde bekleyen terör suçları ile ilgili dosyaların 83 üncü maddenin ikinci fıkrası kapsamında olduğu için Karma Komisyon’un acilen toplanarak TBMM’ye sevk edilen fezlekelerde gerekli incelemeler yapılmalı; bu dosyaların yasama dokunulmazlığı istisnalarından olduğu ve bu dosyaların dokunulmazlık kapsamında değerlendirilmeden doğrudan yargılamalarının yapılması ve sadece konu hakkında Türkiye Büyük Millet Meclisine bildiriminin yapılması gerektiği gerekçeleriyle tefrikine karar verilerek ilgili yargı mercilerine gönderilmesi gerekmektedir.
Zira Anayasa’nın 83 üncü maddesinde “yasama dokunulmazlığı” düzenlenmiş olup; 83 üncü maddenin ikinci fıkrası “…Ağır cezayı gerektiren suçüstü hali ve seçimden önce soruşturmasına başlanılmış olmak kaydıyla Anayasanın 14 üncü maddesindeki durumlar bu hükmün dışındadır.
Ancak, bu halde yetkili makam, durumu hemen ve doğrudan doğruya Türkiye Büyük Millet Meclisine bildirmek zorundadır.” hükmünü amirdir.
Bölücü terör örgütünün eylemleri ve amacı dikkate alındığında terörle ilgili suçlardan dolayı hiç kimsenin himaye göremeyeceği hususu da Anayasa’nın 14. maddesinde hüküm altına alınmıştır:
“MADDE 14- (Değişik: 3/10/2001-4709/3 md.)
Anayasada yer alan hak ve hürriyetlerden hiçbiri, Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmayı ve insan haklarına dayanan demokratik ve lâik Cumhuriyeti ortadan kaldırmayı amaçlayan faaliyetler biçiminde kullanılamaz.
Anayasa hükümlerinden hiçbiri, Devlete veya kişilere, Anayasayla tanınan temel hak ve hürriyetlerin yok edilmesini veya Anayasada belirtilenden daha geniş şekilde sınırlandırılmasını amaçlayan bir faaliyette bulunmayı mümkün kılacak şekilde yorumlanamaz.”
Bu durumda Anayasa’nın 83. Maddesinde yapılan istisna çerçevesinde Anayasa 14. Maddenin ruhuna uygun bir şekilde terörle ilgili dosyalar hakkında gereği yapılmalıdır.
Hukuka ve Anayasaya aykırı olarak Komisyon bünyesinde bekleyen terör suçları ile ilgili dosyaların tamamı 83 üncü maddenin ikinci fıkrası kapsamında olduğu için Karma Komisyon’un acilen toplanarak;
bu dosyaların yasama dokunulmazlığı istisnalarından olduğu, usule aykırı şekilde TBMM’ye sevk edildiği ve bu dosyaların dokunulmazlık kapsamında değerlendirilmeden doğrudan yargılamalarının yapılması ve sadece konu hakkında Türkiye Büyük Millet Meclisine bildiriminin yapılması gerektiği gerekçeleriyle tefrikine karar verilerek ilgili yargı mercilerine gönderilmesi gerekmektedir.
Öneri 3
Adalet Bakanlığı tarafından gönderilen dokunulmazlık dosyalarının Anayasa’da ve mevzuatta öngörülen hükümler çerçevesinde Karma Komisyon tarafından bir değerlendirmeye tabi tutulması gerekmektedir.
Anayasa’nın 83 üncü maddesinde “yasama dokunulmazlığı” düzenlenmiş olup; 83 üncü maddenin ikinci fıkrası “…Ağır cezayı gerektiren suçüstü hali ve seçimden önce soruşturmasına başlanılmış olmak kaydıyla Anayasanın 14 üncü maddesindeki durumlar bu hükmün dışındadır. Ancak,
bu halde yetkili makam, durumu hemen ve doğrudan doğruya Türkiye Büyük Millet Meclisine bildirmek zorundadır.” hükmünü amirdir. Karma Komisyon bünyesinde bekleyen terör suçları ile ilgili dosyaların tamamı 83 üncü maddenin ikinci fıkrası kapsamında olduğu için Karma Komisyon’un acilen toplanarak;
bu dosyaların yasama dokunulmazlığı istisnalarından olduğu, usule aykırı şekilde TBMM’ye sevk edildiği ve bu dosyaların dokunulmazlık kapsamında değerlendirilmeden doğrudan yargılamalarının yapılması ve sadece konu hakkında Türkiye Büyük Millet Meclisine bildiriminin yapılması gerektiği gerekçeleriyle tefrikine karar verilerek ilgili yargı mercilerine gönderilmesi gerekmektedir.
Ayrıca Adalet Bakanlığı’nın 21.12.2011 tarih ve 100/1 sayılı Genelgesi’nin sonuç bölümünün 3 numaralı açıklamasında; “leh ve aleyhteki delillerin eksiksiz olarak toplanmasını”,
5 numaralı açıklamasında ise “kamu davasının açılması için yeterli delil elde edilememesi ve kovuşturma imkânının bulunmaması hallerinde, mahallinde yasal gereğine tevessül edilmesi ve Genel Müdürlüğümüze her hangi bir bilgi veya belge gönderilmemesi” ibareleriyle gereken dikkat ve özenin gösterilmesi düzenlenmiştir.
Genelgenin bu hükümleri doğrultusunda ve bu hükümlere aykırı olarak Karma Komisyon bünyesinde bekleyen ilgili diğer dokunulmazlık dosyalarının da usule ve esasa uygun şekilde işlem görmesi için tefrikine karar verilerek ilgili mercilere iade edilmesi gerekmektedir.
Yine bir başka açıdan, kamu kurumları bünyesindeki idari disiplin dosyaları veya benzeri nitelikteki dosyaların yargı mercilerine intikal ettirilmeden doğrudan ve kurum tarafından TBMM’ye ve dolayısıyla Karma Komisyon’a gönderilmiş olması da bir başka hukuka aykırılıktır.
Keza milletvekilleri hakkındaki trafik cezası kapsamındaki dosyaların da dokunulmazlık çerçevesinde değerlendirilerek Karma Komisyon bünyesinde bekletilmesi de başka bir hukuka aykırılıktır.
Bu sebeplerle bu tür dosyaların da usule ve esasa uygun şekilde işlem görmesi için tefrikine karar verilerek ilgili mercilere iade edilmesi gerekmektedir.
Bu öneri çerçevesinde Karma Komisyon toplanarak dokunulmazlık dosyalarından Anayasa ve mevzuata aykırı yukarıda ifade edilen dokunulmazlık dosyalarını ilgili mercilere iadesi sağlanmalıdır.
Öneri 4
Anayasa’nın 76. Maddesinde yer alan Anayasa’nın Milletvekilliğine Seçilme Yeterliliğini düzenleyen 76. Maddesinde “zimmet, ihtilâs, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlarla, kaçakçılık, resmî ihale ve alım satımlara fesat karıştırma,
Devlet sırlarını açığa vurma, terör eylemlerine katılma ve bu gibi eylemleri tahrik ve teşvik suçları”yla ilgili dokunulmazlık dosyalarının Karma Komisyon tarafından ele alınarak TBMM Genel Kuruluna sevk edilmesi.
Anayasanın 76. Maddesinde yer alan suçlardan dolayı hüküm giyenlerin Milletvekili olamayacağı hüküm altına alınmışken bu suçlardan dolayı milletvekillerinin dokunulmazlıklarının devam ettirmek Anayasa'nın koruduğu değerlere ve milletvekili sıfatına uygun olmayacaktır.
Milletvekilliği seçilme yeterliliğini ortadan kaldıracak bir suç hakkında yargılamamanın sağlanması Anayasa’nın ruhuna ve milletvekilliği sıfatına uygun olacaktır. Bu çerçevede Milletvekilliği seçilme yeterliğini ortadan kaldırabilecek dokunulmazlığın kaldırılması taleplerinin Karma Komisyon tarafından ele alınması uygun olacaktır.
HDP’nin önerisi:
Yasama Sorumsuzluğu
(1) Milletvekilleri, yasama çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, ileri sürdükleri düşüncelerden ve bunları herhangi bir yerde ifade etmekten sorumlu tutulamazlar.
Yasama Dokunulmazlığı
(2) Seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen bir milletvekili hakkında seçimden sonra dava açılabilir, seçimden önce açılan davalara devam edilir.
3) Milletvekilleri gözaltına alınamaz, tutuklanamaz ve haklarında hiçbir koruma tedbiri uygulanamaz. Ağır cezayı gerektiren suçüstü hali bu hükmün dışındadır. Bu halde yetkili makam, durumu derhal TBMM Başkanlığı'na bildirir.
(4) Milletvekili hakkında verilen bir ceza hükmünün açıklanması, üyelik sıfatının sona ermesine bırakılır.
(5) Milletvekilleri hakkındaki ceza davaları Yargıtay’da görülür. Bu davalarla ilgili usul ve esaslar kanunla düzenlenir.
