TAKVİYE EDİCİ GIDA NEDİR?
Takviye edici gıdalar ya da bilinen adıyla gıda takviyeleri; 5996 sayılı Kanun kapsamında "normal beslenmeyi takviye etmek amacıyla, vitamin, mineral, protein, karbonhidrat, lif, yağ asidi, amino asit gibi besin öğelerinin veya bunların dışında besleyici veya fizyolojik etkileri bulunan bitki, bitkisel ve hayvansal kaynaklı maddeler, biyoaktif maddeler ve benzeri maddelerin konsantre veya ekstraktlarının tek başına veya karışımlarının, kapsül, tablet, pastil, tek kullanımlık toz paket, sıvı ampul, damlalıklı şişe ve diğer benzeri sıvı veya toz formlarda hazırlanarak günlük alım dozu belirlenmiş ürünler" olarak tanımlanmıştır.
Beslenme, insanın temel ihtiyaçlarından birini oluşturduğu gibi sağlığını da etkileyen en önemli etmenlerin başında gelmektedir. Yeterli ve dengeli beslenme, insanların büyümesi, gelişmesi, varlıklarını sürdürebilmesi ve faaliyetlerini en iyi şekilde yapabilmeleri için gerekli besin öğelerinin diyetle alınması olarak tanımlanır.
Yeterli ve dengeli beslenmenin amacı; bireyin yaşı, cinsiyeti ve içinde bulunduğu fizyolojik ortama göre gerekli olan besin öğelerinin yeterince alınmasıdır. Yeterli ve dengeli beslenme sağlıklı bir yaşam için gerekli etmenlerin başında gelmektedir.
Besin olmadan yaşam olmayacağı gibi sağlıklı besin olmadan sağlıklı yaşam da olmaz. Doğru beslenilirse sağlık ve verim artırılabilir; yanlış beslenildiğinde ise bunun tam tersi olur. Dengesiz beslenme, sağlığı, verimliliği zayıf düşüren ve hatta sayısız hastalıklara yol açan bir alışkanlıktır.
Bu biçimde bir beslenme son derece sağlıklı olmayı ve verimliliği gerektiren rekorların temelini oluşturamaz. Spor uzmanlarının çoğu iyi bir performans elde edebilmek için dengeli beslenme gerektiği konusunda hemfikirdirler. Yeterli ve dengeli bir beslenme, başarılı bir yarışma için oldukça gereklidir
Doğru beslenme, sporcu performansı için birinci derecede önemlidir. Karbonhidrat, protein, vitamin ve mineral içeren besin takviyeleri, günlük diyete katkıda bulunmak amacıyla oldukça geniş bir sporcu kitlesi tarafından kullanılmaktadır. Günümüzde ilgi, makrobesinler ve sıvılardan fizyolojik olarak aktif
izolat ve besin bileşenlerine doğru kaymaktadır. Bunların birçoğunun, dengeli bir diyetle birlikte, spor performansını beklenilenden daha yüksek seviyelere çıkardığı ispat edilmiştir
Sporcuların çoğu çok eski çağlardan beri kendi deneyimleri ve antrenörlerin önerilerine göre yarışmayı kazanmak ve rakiplerine göre avantaj sağlamak için özel diyetler uygulamaktadır. Gerçekten de beslenme, sporcunun antrenman, antrenman sonrası toparlanma ve yarış performansını direkt olarak etkilemektedir
İnsanlar sportif müsabakalarda yer almaya başladığından beri, beslenmenin fiziksel performansın tamamlayıcısı olduğunun farkına varılmıştır. Son birkaç on yılda insan metabolizmasını ve egzersiz fizyolojisini anlamakta katedilen gelişim, besin alımının manipülasyonunun spor performansını pozitif yönde etkileyecek potansiyele sahip olduğunu açık bir şekilde göstermiştir.
Bunun bir sonucu olarak da egzersiz yapan bireyler üzerinde belirli etkileri olan ürünlerin sayısında artış görülmüştür. Günümüzde besin takviyesi kullanımı oldukça yaygındır. Sporcularda global besin takviyesi kullanımı % 40-80 gibi yüksek bir değere varan bir aralıkta yer almaktadır. Sadece ABD’de otuz binden fazla ticari besin takviyesi mevcut bulunmaktadır
1994 yılından önce besin takviyeleri Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi’ne (FDA) göre yiyeceklerle aynı kategoride değerlendirilmiştir. Bu nedenle, besin takviyelerinin üretim işlemi, kalitesi ve etiketlenmesi FDA tarafından izlenmiştir. Bununla birlikte, birçok insan FDA’nın diyet besin takviyelerini düzenlerken çok katı olduğunu düşünmekteydi. Sonuç olarak, 1994 yılında kabul edilen Diyet Takviyesi Sağlık ve Eğitim Kanunu (DSHEA) ile diyet takviyeleri özel bir tür yiyecek kategorisine sokulmuştur.
Bu kanuna göre ‘diyet besin takviyesi’; ağızdan alınan, diyeti takviye etme amacıyla bir ‘diyet bileşen’ içeren ürün olarak tanımlanmıştır. Burada ‘diyet bileşen’; vitaminler, mineraller, bitkiler veya diğer botanikler, amino asitler ve maddeler (ör. enzimler, organ dokuları, ve metabolitler) olabilir. Diyet besin takviyeleri aynı zamanda bitki ya da yiyeceklerin ekstraktı ya da konsantresi de olabilir.
Diyet takviyeleri genellikle tablet, kapsül, yumuşak jel, sıvı, toz ve bar şeklinde satılmaktadır. DSHEA’ya göre besin takviyeleri ilaç değildir. Diyet takviyesi olarak satılan ürünün besin takviyesi olduğu mutlaka açıkça belirtilmelidir.
1994 yılından önce piyasada bulunan, dolayısıyla güvenilirlik ya da etkililiği klinik denemelerle FDA tarafından onaylanmamıştır. Bununla birlikte, 1994 yılından sonra üretilen yeni diyet takviyeleri yasal olarak satışa sunulmadan önce güvenlik verileri için FDA tarafından market öncesi araştırmasına tabi tutulmaktadır
Bazı insanlar vitamin, mineral ve diğer besin takviyelerinin zarar verebileceğinden korkarlar. İşin aslı sadece birkaç vitamin ve mineralin toksik seviyelerinin, yani vücuda verebileceği zarar dozunun, yanlış veya yetersiz bilgisinden kaynaklanır.
Suyun bile fazlasını aldığınızda zarar verebilir. Ama vitamin ve mineraller en güvenli maddeler arasındadır. Çoğunun toksik seviyeleri için gereken dozlar çok yüksektir. Bugüne dek yapılan çalışmalara göre, tavsiye edilen günlük dozlar hiçbir normal yetişkinlerde herhangi bir zarara yol açmamıştır.
Burada "normal" terimi, sürekli olarak herhangi bir ilaç kullanmayan ve herhangi bir kronik hastalığı olmayan kişiler içindir. Kronik hastalıklar için sürekli ilaç kullanımları vitamin ve mineral ihtiyacını arttırıp azaltabilir. Böyle durumlarda doktora danışmanız büyük önem taşımaktadır.
Diyet takviyeleri nelerdir?
Diyet takviyeleri, vitaminler, mineraller, şifalı bitkiler, amino asitler ve enzimler gibi bileşenleri içerir. Diyet takviyeleri, tabletler, kapsüller, yumuşak jeller, jel kapaklar, tozlar ve sıvılar gibi formlarda pazarlanmaktadır.
Diyet takviyelerinin faydaları nelerdir?
Bazı takviyeler, vücudun çalışması için ihtiyaç duyduğu hayati maddeleri yeterince almanıza yardımcı olabilir; diğerleri hastalık riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Ancak takviyeler, sağlıklı bir diyet için gerekli olan tam öğünlerin yerini almamalıdır bu nedenle, çeşitli yiyecekleri de yediğinizden emin olun.
İlaçların aksine, takviyelerin hastalıkları tedavi etmek, teşhis etmek, önlemek veya iyileştirmek amacıyla pazarlanmasına izin verilmez. Bu, takviyelerin "yüksek kolesterolü düşürür" veya "kalp hastalığını tedavi eder" gibi hastalık iddialarında bulunmaması gerektiği anlamına gelir. Bu gibi iddialar, diyet takviyeleri için yasal olarak yapılamaz.
Sonuç olarak bireylerin ihtiyaç duyulan besin öğelerinin karşılanamadığı durumlarda, besin takviyesi kullanımına gerek duyduklarında, yine bir uzmana başvurmaları ve bu doğrultuda gerekli besin takviyesinin kullanımı yoluna gitmeleri önerilmektedir
Kaynak: -Ferhat ALPAR 2011 ANKARA
